"Νοσταλγία": Το αριστούργημα του Αντρέι Ταρκόφσκι

Η NEW STAR θα προβάλλει από τις 30 Ιουλίου στους κινηματογράφους το αριστούργημα του Ρώσου δημιουργού Αντρέι Ταρκόφσκι, «ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ». Μια ταινία για τη ρωσική νοσταλγία, γι’ αυτή την ψυχική κατάσταση που αποτελεί ιδιομορφία του έθνους και επηρεάζει κάθε Ρώσο που βρίσκεται μακριά από την πατρική του γη. Για την έλλειψη δυνατότητας να ζεις, για την απουσία ελευθερίας.

Η ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ξενιτεμένος σκηνοθέτης κατά τα γυρίσματα της Νοσταλγίας αντικατοπτρίζεται έμμεσα στην ψυχή του πρωταγωνιστή της ταινίας.  O Andrei, - που συμπτωματικά (;) το όνομά του είναι ίδιο με εκείνο του σκηνοθέτη -  αισθάνεται έντονα τη νοσταλγία για την οικογένεια και την πατρίδα του.

Το σώμα του βρίσκεται στην Ιταλία, αλλά το μυαλό του χιλιόμετρα μακριά, στη Ρωσία και την οικογένειά του. Η νοσταλγία τον οδηγεί σε μια άρνηση κάθε προσπάθειας να γνωρίσει τη νέα χώρα και να προσεγγίσει την κουλτούρα της. Τα όμορφα τοπία της, τα πολιτιστικά μνημεία της, του φαίνονται βαρετά.

Ο ήρωας της Νοσταλγίας υποφέρει από έλλειψη δυνατότητας να είναι φίλος, να είναι φιλικός με όλο τον κόσμο. Ωστόσο βρίσκει ένα φίλο που υποφέρει το ίδιο με αυτόν, είναι ο τρελός ο Ντομένικο. Νοιώθει πως μοιράζεται μαζί του υπαρξιακές ανησυχίες που ο υπόλοιπος «πολιτισμένος» κόσμος μοιάζει να αγνοεί.

Τι σημαίνει Νοσταλγία για τον Ταρκόφσκι :
Ο ίδιος ο Ταρκόφσκι έλεγε ότι η Νοσταλγία είναι ένα ολοκληρωτικό απόλυτα συναίσθημα. Για να το πούμε αλλιώς, μπορεί κανείς να νιώθει Νοσταλγία μένοντας στη χώρα του, δίπλα στους δικούς του. Παρά την ύπαρξη ενός ευτυχισμένου σπιτιού, μιας ευτυχισμένης οικογένειας, ο άνθρωπος μπορεί να υποφέρει από Νοσταλγία, απλά και μόνο επειδή νιώθει ότι η ψυχή του είναι περιορισμένη, ότι δεν μπορεί να απλωθεί όπως θα το ήθελε.

Η Νοσταλγία είναι αυτή η αδυναμία μπροστά στον κόσμο, αυτός ο πόνος να μην μπορείς να μεταδώσεις την πνευματικότητά σου στους άλλους ανθρώπους. Είναι το κακό που χτυπά τον ήρωα της Νοσταλγίας: πονάει γιατί δεν μπορεί να έχει φίλους, γιατί δεν μπορεί να επικοινωνήσει μαζί τους. Αυτό το πρόσωπο λέει: «πρέπει να γκρεμίσουμε τα σύνορα», για να μπορέσει όλος ο κόσμος να ζήσει ελεύθερα την πνευματικότητά του, χωρίς συγκρούσεις. Πονά γενικότερα, για τον απροσάρμοστο στη σύγχρονη ζωή χαρακτήρα του. Δεν μπορεί να νιώθει ευτυχισμένος μπροστά στη μιζέρια του κόσμου. Παίρνει πάνω του αυτή τη συλλογική μιζέρια και θέλει να ζήσει απελευθερωμένος σε σχέση με τον κόσμο. Το πρόβλημά του έχει έντονη σχέση με τη συμπάθεια, δεν μπορεί να ενσαρκώσει απόλυτα αυτό το ολίσθημα με τους άλλους ανθρώπους, αλλά δεν φτάνει σε αυτό απόλυτα.

Στο Φεστιβάλ Καννών του 1983 η ταινία απέσπασε:
το Bραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας (Andrei Tarkovski)
το Bραβείο FIPRESCI (Andrei Tarkovski)
το  Βραβείο Οικουμενικής Επιτροπής (Andrei Tarkovski)
Υποψηφιότητα για Χρυσό Φοίνικα

…αυτή η νοσταλγία του χαμένου Παραδείσου, η νοσταλγία «του πριν», η νοσταλγία της μήτρας, η νοσταλγία της αρχέγονης μυθικής ρίζας της φιλοσοφικής σκέψης… η νοσταλγία του Θεού που τον ενταφίασε οριστικά ο Νίτσε, η νοσταλγία του κομμένου αφαλού που συνεχίζει να στάζει αίμα, όλες αυτές οι νοσταλγίες που συνιστούν τη Νοσταλγία.
Β. Ραφαηλίδης