ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ο ολοκληρωτισμός στηρίζεται σε ένα είδος
συλλογικής σχιζοφρένειας. Ακόμη κι αν δεν παράγει τα θορυβώδη συμπτώματα
των καθεστώτων που διέπρεψαν ως ολοκληρωτικά στην Ιστορία, μπορεί
κάλλιστα να λειτουργήσει αν έχει καταφέρει να επιβάλει το απαιτούμενο
ψυχολογικό υπόβαθρο. Αν μια ομάδα, ή ένα κόμμα, ή μια παράταξη,
καταφέρει να απομονώσει μια κοινωνία από την πραγματικότητα του κόσμου
της δημιουργώντας μια εσωτερική λογική που την υποκαθιστά, τότε έχει
βάλει τα θεμέλια για το καθεστώς του ολοκληρωτισμού. Η ελεύθερη
διακίνηση της πληροφορίας, η απουσία λογοκρισίας δεν εξασφαλίζει τα
απαραίτητα αντισώματα, αφού οι πληροφορίες αναγνωρίζονται ως τέτοιες
μόνο στον βαθμό που ανταποκρίνονται στην εσωτερική λογική του
συστήματος.
Οι απαιτητικοί αναγνώστες ας μου συγχωρήσουν την κάπως σχηματική αυτή εισαγωγή, όμως το σχήμα μού επιτρέπει να ερμηνεύσω κάπως το αλλοπρόσαλλο της πολιτικής μας κατάστασης.
Η οργάνωση της εσωτερικής λογικής απαιτεί πάντα την ύπαρξη, φαντασιακή ή πραγματική, κάποιου εξωτερικού εχθρού. Στην Ελλάδα του 2015, ο εξωτερικός εχθρός υπάρχει.
Είναι η Ευρώπη, ή εν πάση περιπτώσει κάποια μερίδα της Ευρώπης που καλείται κυρίαρχη στην τεχνική γλώσσα της Αριστεράς. Το ψυχολογικό φαινόμενο της ευρωπαϊκής απόρριψης δεν είναι χθεσινό. Συνόδευε την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας μας, όμως είναι η πρώτη φορά που το ψυχολογικό φαινόμενο μεταφράζεται σε επίσημη κρατική πολιτική.
Η εχθρότητα απέναντι στην Ευρώπη επέτρεψε τη σύμπραξη του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ και την προσεκτική μεταχείριση της Χρυσής Αυγής από τη σημερινή κυβέρνηση.
Η πολιτική αυτή έγινε δεκτή από τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού με το δημοψήφισμα. Η επικράτηση του «Οχι» μπορεί να μην είχε κανένα πρακτικό αντίκρισμα, είχε όμως το ψυχολογικό αντίκρισμα, το οποίο και επεδίωκαν οι εμπνευστές του. Οι Ελληνες ψηφοφόροι συνομολόγησαν πως στέκονται απέναντι στους υπόλοιπους Ευρωπαίους, οι υποστηρικτές του «Ναι» αντιμετωπίστηκαν ως πράκτορες του εχθρού, τα δε Μέσα ως προπαγανδιστές του. Τα παιχνίδια με την τρόικα, που την είπαν θεσμούς, και η φασαρία για τα ξενοδοχεία όπου έπρεπε να κρυφτούν οι εκπρόσωποι για να μη σοκάρουν τον πληθυσμό, μπορεί να τα θεωρούμε παιδιάστικα, παράγουν όμως ψυχολογική υπεραξία.
Επειδή όμως και η ψύχωση έχει τις απαιτήσεις της, όπως ο Αντονι Πέρκινς το πτώμα της μητέρας του στο «Psycho» του Χίτσκοκ, χρειάζονται και κάποια ερείσματα για να ενισχύσουν τη λογική του συστήματος. Το πρώτο είναι ότι το δημοψήφισμα έγινε για να αποφευχθεί κάποιου είδους πραξικόπημα. Απόδειξη δε της απόπειρας πραξικοπήματος ήταν το κλείσιμο των τραπεζών.
Η συντριπτική πλειοψηφία που ψήφισε «Οχι» πιστεύει πως οι τράπεζες έκλεισαν με απόφαση των δανειστών, που ήθελαν να υπονομεύσουν την κυβέρνηση. Το δεύτερο έρεισμα είναι ότι το δημοψήφισμα προκάλεσε πολιτικό ρήγμα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο κ. Τσίπρας είπε πως οι δρόμοι των ευρωπαϊκών πόλεων γέμισαν με ελληνικές σημαίες για συμπαράσταση στον αγωνιζόμενο λαό.
Ας μη γελιόμαστε. Η ψυχολογία του ολοκληρωτισμού είναι ήδη εγκατεστημένη ανάμεσά μας. Και πολύ φοβούμαι πως αυτήν τη στιγμή αποτελεί το βασικό συνεκτικό υλικό της αποσαθρωμένης κοινωνίας. Ο κίνδυνος να μεταλλαχθεί σε πολιτικό καθεστώς είναι το κύριο πρόβλημα της δημοκρατίας μας.
Έντυπη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Οι απαιτητικοί αναγνώστες ας μου συγχωρήσουν την κάπως σχηματική αυτή εισαγωγή, όμως το σχήμα μού επιτρέπει να ερμηνεύσω κάπως το αλλοπρόσαλλο της πολιτικής μας κατάστασης.
Η οργάνωση της εσωτερικής λογικής απαιτεί πάντα την ύπαρξη, φαντασιακή ή πραγματική, κάποιου εξωτερικού εχθρού. Στην Ελλάδα του 2015, ο εξωτερικός εχθρός υπάρχει.
Είναι η Ευρώπη, ή εν πάση περιπτώσει κάποια μερίδα της Ευρώπης που καλείται κυρίαρχη στην τεχνική γλώσσα της Αριστεράς. Το ψυχολογικό φαινόμενο της ευρωπαϊκής απόρριψης δεν είναι χθεσινό. Συνόδευε την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας μας, όμως είναι η πρώτη φορά που το ψυχολογικό φαινόμενο μεταφράζεται σε επίσημη κρατική πολιτική.
Η εχθρότητα απέναντι στην Ευρώπη επέτρεψε τη σύμπραξη του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ και την προσεκτική μεταχείριση της Χρυσής Αυγής από τη σημερινή κυβέρνηση.
Η πολιτική αυτή έγινε δεκτή από τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού με το δημοψήφισμα. Η επικράτηση του «Οχι» μπορεί να μην είχε κανένα πρακτικό αντίκρισμα, είχε όμως το ψυχολογικό αντίκρισμα, το οποίο και επεδίωκαν οι εμπνευστές του. Οι Ελληνες ψηφοφόροι συνομολόγησαν πως στέκονται απέναντι στους υπόλοιπους Ευρωπαίους, οι υποστηρικτές του «Ναι» αντιμετωπίστηκαν ως πράκτορες του εχθρού, τα δε Μέσα ως προπαγανδιστές του. Τα παιχνίδια με την τρόικα, που την είπαν θεσμούς, και η φασαρία για τα ξενοδοχεία όπου έπρεπε να κρυφτούν οι εκπρόσωποι για να μη σοκάρουν τον πληθυσμό, μπορεί να τα θεωρούμε παιδιάστικα, παράγουν όμως ψυχολογική υπεραξία.
Επειδή όμως και η ψύχωση έχει τις απαιτήσεις της, όπως ο Αντονι Πέρκινς το πτώμα της μητέρας του στο «Psycho» του Χίτσκοκ, χρειάζονται και κάποια ερείσματα για να ενισχύσουν τη λογική του συστήματος. Το πρώτο είναι ότι το δημοψήφισμα έγινε για να αποφευχθεί κάποιου είδους πραξικόπημα. Απόδειξη δε της απόπειρας πραξικοπήματος ήταν το κλείσιμο των τραπεζών.
Η συντριπτική πλειοψηφία που ψήφισε «Οχι» πιστεύει πως οι τράπεζες έκλεισαν με απόφαση των δανειστών, που ήθελαν να υπονομεύσουν την κυβέρνηση. Το δεύτερο έρεισμα είναι ότι το δημοψήφισμα προκάλεσε πολιτικό ρήγμα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο κ. Τσίπρας είπε πως οι δρόμοι των ευρωπαϊκών πόλεων γέμισαν με ελληνικές σημαίες για συμπαράσταση στον αγωνιζόμενο λαό.
Ας μη γελιόμαστε. Η ψυχολογία του ολοκληρωτισμού είναι ήδη εγκατεστημένη ανάμεσά μας. Και πολύ φοβούμαι πως αυτήν τη στιγμή αποτελεί το βασικό συνεκτικό υλικό της αποσαθρωμένης κοινωνίας. Ο κίνδυνος να μεταλλαχθεί σε πολιτικό καθεστώς είναι το κύριο πρόβλημα της δημοκρατίας μας.
