Προειδοποιήσεις ενός καρμπονάρου
Tου Παντελη Μπουκαλα
«Ας είσαι καλά, Ευρώπη! που σε ορισμένες / στιγμές ντροπής, / μένεις άκαρδη, άπραγη σ’ αυτόν / τον αφανισμό των λαών» έγραφε με στηλιτευτική ειρωνεία το 1822 ο φιλέλληνας Γερμανός ποιητής Κάρολος Αουγκούστ Μέμπολν.
Από την πλευρά της, η ελληνική ποίηση τίμησε τον φιλελληνισμό («Γκαρδιακά χαροποιήθη / και του Βάσιγκτον η γη, / και τα σίδερα ενθυμήθη / που την έδεναν κι αυτή» έγραφε ο Σολωμός στον «Υμνο»), ήξερε όμως πως «δεν είν’ εύκολες οι θύρες / εάν η χρεία τες κουρταλεί». Οι θύρες των ηγεμόνων παραμένουν μανταλωμένες, ή ανοίγουν υπό τους όρους που θέτει η σκοπιμότητα, ακόμα κι όταν οι λαοί τους εκφράζουν ανιδιοτελές πάθος συμπαράστασης σε εξεγερμένα έθνη.
Οξύτατη καταθέτει την αντίθεσή του στο ενδεχόμενο να πέσει η Ελλάδα στην ανάγκη προστατών ο άλλος ποιητής του Αγώνα, ο Κάλβος, το 1826. Καχύποπτος ο καρμπονάρος και γνώστης της Ιστορίας, γνωρίζει ότι τίποτα δεν δωρίζεται δίχως βαρύ τίμημα, και ότι η ελευθερία η αποκτημένη με ξένη συνδρομή είναι λειψή, ποδηγετημένη. Το «παρά προστάτας να ’χωμεν» το προτιμά ακόμα κι αν οδηγεί στον αφανισμό («της θαλάσσης καλύτερα / φουσκωμένα τα κύματα / να πνίξουν την πατρίδα μου / ωσάν απελπισμένην, / έρημον βάρκαν») ή την εξαθλίωση («καλύτερα, καλύτερα / διασκορπισμένοι οι Ελληνες / να τρέχωσι τον κόσμον / με εξαπλωμένην χείρα / ψωμοζητούντες»).
Πού οφείλεται το τόσο πάθος, το πείσμα; Σε επόμενες στροφές των «Ευχών» παρέχεται μια εξήγηση: «Διά να θεμελιώσητε / την τυραννίαν», λέει ο Κάλβος απευθυνόμενος στις κεφαλές της Ευρώπης, «τιμάτε τον σταυρόν εις τας πόλεις σας, / και αυτόν επολεμήσατε / εις την Ελλάδα». Δηλαδή υποκρίνεστε, ο χριστιανισμός σας είναι φαρισαϊκός, συμφεροντολόγος, μέσον για να θεμελιώνονται ηγεμονίες και όχι τρόπος ζωής ή μέθοδος άσκησης φιλάλληλης πολιτικής. Ο Κάλβος είναι βέβαιος πως όποιος πολιτεύεται στο εσωτερικό της χώρας του με κυνισμό, κυνικότατα θα φερθεί και απέναντι σε άλλους λαούς. Γι’ αυτό κραυγάζει: «Και τώρα εις προστασίαν μας / τα χέρια σας απλόνετε! / τραβήξετέ τα οπίσω· / βλέπει ο θεός και αστράφτει / διά τους πανούργους».
Μήπως διαψεύστηκε;
Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
