Γραφή παρανόμων

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Περικλής, στη δημηγορία του πριν από την κήρυξη του πολέμου με τη Σπάρτη, παρότι ο ίδιος υποστηρίζει πως είναι η μόνη λύση, καλεί τους Αθηναίους να μην ψηφίσουν ελαφρά τη καρδία. Τους υπενθυμίζει πως αλλιώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι όταν καλούνται να αποφασίσουν και αλλιώς όταν βρεθούν αντιμέτωποι με τις συνέπειες όσων αποφάσισαν.

Ο Περικλής ήταν δημαγωγός. Αν δεν ήταν, δεν θα είχε καταφέρει να δώσει το όνομά του σε έναν αιώνα Ιστορίας. Εξάλλου η λέξη «δημαγωγός», αυτός που άγει τον δήμο, δεν είχε απαραιτήτως αρνητική σημασία τον καιρό εκείνο. Δεν μπορούσε να υπάρξει δημοκρατία χωρίς δημαγωγούς.
Ο Κλέων, ο περίφημος βυρσοδέψης στους «Ιππής» του Αριστοφάνη, μπορεί να ήταν δημαγωγός, αλλά ήξερε να αναλαμβάνει και τις ευθύνες της ρητορείας του. Ζήτησε από τους Αθηναίους να του δώσουν στρατό για να φέρει σιδηροδέσμιους τους τριακόσιους Σπαρτιάτες που είχε αποκλείσει ο στρατηγός Δημοσθένης στη Σφακτηρία και το έκανε. Τους υποσχέθηκε πως θα τα καταφέρει σε είκοσι ημέρες και τα κατάφερε.

Ο Θουκυδίδης, θαυμαστής του Περικλή, δεν φέρεται και με μεγάλη λεπτότητα στον Κλέωνα. Λογικόν, αφού αυτός ήταν ο βασικός υπεύθυνος για την καταδίκη του σε ισόβια εξορία. Εξαιτίας της οποίας εξορίας, όπως λέει ο ίδιος, έγραψε την Ιστορία του. Αρα εμείς οι μεταγενέστεροι μάλλον ευγνωμοσύνη χρωστούμε στον Κλέωνα.

Δεν αναφέρω τυχαία τον Θουκυδίδη και τους ήρωες της Ιστορίας του. Αναλογίζομαι ότι, το 1914, στα διώροφα κόκκινα λεωφορεία του Λονδίνου υπήρχαν αφίσες με αποσπάσματα από τον «Επιτάφιό» του για να ενθαρρύνουν τους στρατιώτες που έφευγαν για το μέτωπο.

Ο ελληνιστής Bernard Knox, αν θυμάμαι καλά, έλεγε πως έως τον Δεύτερο Πόλεμο οι κλασσικές σπουδές ήταν το διαβατήριο για τη δημόσια διοίκηση στη Βρετανία. Σήμερα, έχουν καταντήσει το διαβατήριο για το ταμείο ανεργίας.

Τα δημοψηφίσματα, κοινώς η άμεση δημοκρατία, έχουν αγιοποιηθεί από τον αντιευρωπαϊκό λαϊκισμό. Ξεκίνησαν το 2005, με το σχέδιο του ευρωπαϊκού Συντάγματος, έγινε το περυσινό δικό μας –α λα γκρέκα, κοινώς δεν βαριέσαι– και τώρα κοντεύουν να γίνουν ο μοχλός της ευρωπαϊκής αποσύνθεσης. Η κυρία Λεπέν υποσχέθηκε ότι αν εκλεγεί θα προκηρύξει εντός έξι μηνών δημοψήφισμα για την έξοδο της Γαλλίας από την Ευρώπη.

Η άμεση δημοκρατία έχει τους δικούς της κανόνες. Αν οι ψηφοφόροι αντιληφθούν τις συνέπειες της ψήφου τους μπορούν να την ανακαλέσουν την επομένη. Οπως έγινε με τους Αθηναίους και τη Μυτιλήνη. Υπήρχε και η «γραφή παρανόμων», που καταδίκαζε σε βαρύτατα πρόστιμα όσους παρέσυραν τον δήμο να ψηφίσει κατά των συμφερόντων του.

Σκέψη χαιρέκακη για το τέλος. Φαντάζομαι τον κ. Τσίπρα να τηλεφωνεί στην κ. Μέρκελ και να της λέει: «Αν χρειαστείτε κάτι, μη διστάσετε να μου το ζητήσετε. Οποια ώρα της ημέρας ή της νύχτας, μ’ αυτούς που μπλέξαμε».

Έντυπη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ