Τόσο θρησκευόμενη είναι η ελληνική κοινωνία; Αν
ακολουθήσει κανείς τις στατιστικές, τις δηλώσεις, ακόμη και το γεγονός
ότι η Εκκλησία δεν έχει διαχωρισθεί από το κράτος, θα καταλήξει στο
συμπέρασμα πως είναι άκρως θρησκευόμενη κοινωνία. Τα κορίτσια με τα
iPhones, τα sneakers και τις ακάλυπτες κοιλίτσες που κάνουν τον σταυρό
τους όταν ο Ηλεκτρικός περάσει μπροστά από μια εκκλησία, επιβεβαιώνουν
το αίσθημα. Οι εκπομπές της «λαϊκής» τηλεόρασης, ελληνιστί trash TV, το
επιτείνουν. Η ελληνική κοινωνία δεν είναι απλώς θρησκευόμενη, είναι
σχεδόν θρησκόληπτη στην πλειονότητά της. Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι
δημοφιλής, περίπου όσο και το «Οχι» στο δημοψήφισμα. Απόδειξη ότι οι
απανταχού Επιτάφιοι και η Ανάσταση μαζεύουν κόσμο. Η παρουσία σου εκεί
είναι υποχρεωτική, περίπου όσο και η ψήφος στις εκλογές.
Οι εντυπώσεις αρχίζουν και αμβλύνονται από τη στιγμή που κάνεις το λάθος να προσπαθήσεις να παρακολουθήσεις την ανάγνωση των Ευαγγελίων. Ακόμη κι αν δεν είσαι θρήσκος, ακόμη κι αν είσαι αγνωστικιστής ή δεν νηστεύεις, δικαιούσαι, υποθέτεις, να απολαύσεις την υπέροχη γλώσσα τους αλλά και τη συγκίνηση που μεταδίδουν. Δεν μας έχουν μείνει και πολλές απολαύσεις στον «τόπο τούτο», εδώ που τα λέμε. Είναι το ίδιο αίσθημα που σε διακατέχει όταν βρεθείς σ’ έναν αρχαίο ερειπιώνα στη μέση του πουθενά. Αισθάνεσαι ότι δεν είσαι μόνος και ξεκρέμαστος στον άγριο τούτο κόσμο, υπάρχουν πράγματα που σε ξεπερνούν και σου επιβάλλονται. Ας τα πούμε υπαρξιακές προϋποθέσεις.
Η ανάγνωση των Ευαγγελίων είναι εξίσου επώδυνη και απογοητευτική με μια παράσταση αρχαίας τραγωδίας όπου ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί αντιμετωπίζουν το κείμενο του Σοφοκλή ως πρόσχημα «για να πουν τα δικά τους.» Πηγαίνεις ελπίζοντας πως ακόμη και αν η ερμηνεία σε απογοητεύσει, αν μη τι άλλο, θα σε ανταμείψει το ίδιο το κείμενο. Πλανάσαι πλάνην οικτράν. Ο αλαζονικός θόρυβος σκηνοθέτη και ηθοποιών είναι τόσο δυνατός που το εξαφανίζει.
Το ίδιο συμβαίνει και με την ανάγνωση των Ευαγγελίων. Οι περισσότεροι ιερείς τα διαβάζουν σαν να μην ενδιαφέρονται για τις λέξεις και τη σημασία τους. Γνωρίζοντας πως απευθύνονται στον «χορό», το εκκλησίασμα, το οποίο επίσης δεν καταλαβαίνει και δεν ενδιαφέρεται να καταλάβει. Θα μου πείτε σε ποιο σχολείο τη διδάχθηκαν για να την καταλάβουν; Το αποτέλεσμα όλοι το έχουμε ζήσει: στον ναό, τις ψαλμωδίες, τις πνίγει η κακοφωνία του χορού, χαιρετούρες, σχόλια για τον καιρό, «και πού θα αναστήσετε;», «εμείς την Κυριακή θα μείνουμε σπίτι γιατί ο Γιώργος είναι ψήστης». Αδιαφορία για την ουσία της τελετής, αδυναμία συγκέντρωσης η οποία καλύπτεται από την τήρηση των τύπων. Διακόπτουν τις κουβέντες για να κάνουν τον σταυρό τους. Ηθος ανθρώπω δαίμων.
Η ελληνική κοινωνία δεν είναι θρησκευόμενη. Είναι τυπολατρική, και στα θρησκευτικά της αισθήματα, και στην πολιτική, και στον τρόπο με τον οποίον αντιμετωπίζει τη δημοκρατία ή την παιδεία. Γι’ αυτό δεν μπορεί να μεταμορφωθεί ή να μεταρρυθμισθεί, και γι’ αυτό δεν μπορεί να δημιουργήσει. Είναι δυνατόν να σπάσει αυτός ο θόλος της ακαμψίας που περιβάλλει τη συμπεριφορά μας; Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν για όποιον θέλει να λέγεται πολιτικός. Οι κοινωνίες μπορεί να μην αυτοκτονούν, όμως μαραζώνουν και πεθαίνουν από έλλειψη δημιουργικότητας.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Οι εντυπώσεις αρχίζουν και αμβλύνονται από τη στιγμή που κάνεις το λάθος να προσπαθήσεις να παρακολουθήσεις την ανάγνωση των Ευαγγελίων. Ακόμη κι αν δεν είσαι θρήσκος, ακόμη κι αν είσαι αγνωστικιστής ή δεν νηστεύεις, δικαιούσαι, υποθέτεις, να απολαύσεις την υπέροχη γλώσσα τους αλλά και τη συγκίνηση που μεταδίδουν. Δεν μας έχουν μείνει και πολλές απολαύσεις στον «τόπο τούτο», εδώ που τα λέμε. Είναι το ίδιο αίσθημα που σε διακατέχει όταν βρεθείς σ’ έναν αρχαίο ερειπιώνα στη μέση του πουθενά. Αισθάνεσαι ότι δεν είσαι μόνος και ξεκρέμαστος στον άγριο τούτο κόσμο, υπάρχουν πράγματα που σε ξεπερνούν και σου επιβάλλονται. Ας τα πούμε υπαρξιακές προϋποθέσεις.
Η ανάγνωση των Ευαγγελίων είναι εξίσου επώδυνη και απογοητευτική με μια παράσταση αρχαίας τραγωδίας όπου ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί αντιμετωπίζουν το κείμενο του Σοφοκλή ως πρόσχημα «για να πουν τα δικά τους.» Πηγαίνεις ελπίζοντας πως ακόμη και αν η ερμηνεία σε απογοητεύσει, αν μη τι άλλο, θα σε ανταμείψει το ίδιο το κείμενο. Πλανάσαι πλάνην οικτράν. Ο αλαζονικός θόρυβος σκηνοθέτη και ηθοποιών είναι τόσο δυνατός που το εξαφανίζει.
Το ίδιο συμβαίνει και με την ανάγνωση των Ευαγγελίων. Οι περισσότεροι ιερείς τα διαβάζουν σαν να μην ενδιαφέρονται για τις λέξεις και τη σημασία τους. Γνωρίζοντας πως απευθύνονται στον «χορό», το εκκλησίασμα, το οποίο επίσης δεν καταλαβαίνει και δεν ενδιαφέρεται να καταλάβει. Θα μου πείτε σε ποιο σχολείο τη διδάχθηκαν για να την καταλάβουν; Το αποτέλεσμα όλοι το έχουμε ζήσει: στον ναό, τις ψαλμωδίες, τις πνίγει η κακοφωνία του χορού, χαιρετούρες, σχόλια για τον καιρό, «και πού θα αναστήσετε;», «εμείς την Κυριακή θα μείνουμε σπίτι γιατί ο Γιώργος είναι ψήστης». Αδιαφορία για την ουσία της τελετής, αδυναμία συγκέντρωσης η οποία καλύπτεται από την τήρηση των τύπων. Διακόπτουν τις κουβέντες για να κάνουν τον σταυρό τους. Ηθος ανθρώπω δαίμων.
Η ελληνική κοινωνία δεν είναι θρησκευόμενη. Είναι τυπολατρική, και στα θρησκευτικά της αισθήματα, και στην πολιτική, και στον τρόπο με τον οποίον αντιμετωπίζει τη δημοκρατία ή την παιδεία. Γι’ αυτό δεν μπορεί να μεταμορφωθεί ή να μεταρρυθμισθεί, και γι’ αυτό δεν μπορεί να δημιουργήσει. Είναι δυνατόν να σπάσει αυτός ο θόλος της ακαμψίας που περιβάλλει τη συμπεριφορά μας; Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν για όποιον θέλει να λέγεται πολιτικός. Οι κοινωνίες μπορεί να μην αυτοκτονούν, όμως μαραζώνουν και πεθαίνουν από έλλειψη δημιουργικότητας.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου