Το φαράγγι, Ιωάννα Καρυστιάνη

«Οταν έκλεισα τα εξήντα είπα: "Αυτό ήτανε, ούτε επανάσταση ούτε ανάσα ούτε τίποτα. Ο,τι έγινε, έγινε". Και κατέβασα μισό μπουκάλι τσικουδιά! Στις 8 Σεπτεμβρίου, που έκλεισα τα εξήντα τρία, έπιασα τον εαυτό μου να σκέφτεται: "Aν καταφέρουν και σταματήσει τουλάχιστον αυτή η ταπείνωση των ηλικιωμένων στις ουρές, μπορεί και να το εκλάβω ως επανάσταση, να το γιορτάσω» είπε με έναν μελαγχολικό αυτοσαρκασμό η Ιωάννα Καρυστιάνη και άφησε τον καπνό ενός ακόμη τσιγάρου να αρωματίσει την ατμόσφαιρα του καθιστικού της. Το βλέμμα της πάντοτε στυλωμένο στη «στενόχωρη εποχή», στον «ωμό ρεαλισμό του παρόντος».

 Η χανιώτισσα συγγραφέας, μία από τις κορυφαίες φωνές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, υποδέχθηκε «Το Βήμα» στο σπίτι της και με αφορμή την έκδοση του νέου της μυθιστορήματος Το φαράγγι (Καστανιώτης) είχε μια μακρά συνομιλία μαζί μας.

Το βιβλίο της, ένα έργο λογοτεχνικής ωριμότητας, σφιχτοδεμένο και ισορροπημένο, διαδραματίζεται την Κυριακή 11 Μαΐου 2014 (παραμονές εκλογών) στο Ασφεντιανό φαράγγι της περιοχής των Σφακίων, «στο δέος των Λευκών Ορέων» της Κρήτης. Σε αυτό πρωταγωνιστούν επτά αδέλφια, οι Λιόδηδες, «από πενήντα δύο έως εβδομήντα δύο χρονών», τέσσερις άνδρες και τρεις γυναίκες που με καθυστέρηση 17 ετών αποφασίζουν «να εκπληρώσουν επιτέλους εν σώματι τον παλιό όρκο». Αυτή την υπόσχεση είχαν δώσει άπαντες το 1997, στο τραπέζι μετά την κηδεία του πατέρα τους, παρουσία της μάνας τους, να κάνουν «το τάμα στα κατσάβραχα», να κάνουν το «σαφάρι στην ερημιά», δίχως συζύγους και παιδιά μες στα πόδια τους.

Η άσπιλη φύση, το φαράγγι, «μέρος όπου ο καθένας σκέφτεται ό,τι θέλει κι ό,τι δεν θέλει», μετουσιώνεται από την Ιωάννα Καρυστιάνη σε ένα πεδίο συμβολικής επανένωσης και οικογενειακής ζεστασιάς, σε έναν τόπο εν τέλει αγαπητικό. Αλλωστε, όπως γράφει η ίδια, «η αδελφική επανασύνδεση αποκτά άλλο βάθος στις ώριμες ηλικίες». Πλην όμως εκεί πεζοπορούν συζητώντας και αναπολώντας το παρελθόν τους άνθρωποι που έχουν το ίδιο αίμα αλλά που χάραξαν διαφορετικές  πορείες στη ζωή. Ο πρωτότοκος Βαρδής, ο φούρναρης, ανέκαθεν λάτρευε τα βουνά και ήταν πάντοτε έτοιμος να βοηθήσει τους υπολοίπους. Ο Αργύρης, ο μικρότερος και «ορκισμένος εργένης», κατέληξε με το «μαύρο μυστικό» του στην Αλεξανδρούπολη που έγινε «η εξορία και η τιμωρία του». Ο Γεράσιμος, ο περίλυπος αριστερός της οικογένειας, έβαλε λουκέτο στο μαγαζί με τα κατεψυγμένα που διατηρούσε στο Ρέθυμνο και πήγε «πρόσφυγας στην Αθήνα» για να δουλέψει ως ταξιτζής. Είναι και ο ομοφυλόφιλος Ελισαίος, ο επιστήμων του φαρμάκου,  που ζει με τον σύντροφό του Μάουρο στη Φεράρα της Ιταλίας. Είναι και η Ινώ που «όλα γύρω τής έδιναν ιδέες για κεντήματα». Είναι και η Ευδοκία, η μαυροφορεμένη χήρα που μετά τον χαμό του συζύγου της φλερτάρει με την εκδίκηση, σκέφτεται «να γίνει Κουφοντίνας» η ίδια. Είναι και η «γεροντοκοπελιά» Θεώνη, η ζωγράφος που ζει στην Καστοριά και περνάει σταδιακά και επίπονα από τις εικόνες των τοπίων σε αυτές των σωμάτων.

..............................



Το μυθιστόρημα εμπεριέχει την ηλικία μου, είμαι στην ηλικία των Λιόδηδων, μεγάλη δηλαδή, και επιπλέον με αφορά πολύ η τελευταία φράση του: "Από σήμερα γερνάμε όλοι μαζί". Εχω την αίσθηση ότι είναι από τα βιβλία μου το πιο νοσταλγικό. Οχι με την έννοια της διακόσμησης, είναι ακριβώς ο νόστος για ανθρωπιά και για πιο βαθιές, από καρδιάς, σχέσεις. Είπατε όμως και για τη μοναξιά. Εγώ δεν γράφω για την πολυτελή μοναξιά που ώρες-ώρες αναζητά ο καθένας, να μείνει λίγο ήσυχος. Γράφω για ένα άλλο είδος μοναξιάς: μια συνθήκη όπου ο άνθρωπος πρέπει να επινοήσει τρόπους, να δώσει τα ρέστα του για να μην πάει χαμένη και η μοναξιά του. Γιατί και η μοναξιά είναι κάτι που δεν πρέπει να το αφήσεις να πάει χαράμι ακόμη κι όταν σου επιβάλλεται. Φιλοδοξώ με τη δουλειά μου να ακουμπήσω περισσότερο την ανθρώπινη μικροκλίμακα.

.....................................

Απόσπασμα από συνέντευξη της Ιωάννας Καρυστιάνη. 
Μπέκος Γρηγόρης
http://www.tovima.gr/books-ideas