Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 2015

Αστακός: αμήχανοι θεατές, συνθηματολόγοι κριτικοί και άλλες ιστορίες

Της Μαριλένας Καρρά

Ο Αστακός αποτελεί ένα κινηματογραφικό ξέσπασμα βίας και ως τέτοιο προκαλεί αμηχανία. Άλλωστε, η βία φέρνει πάντα αντιδράσεις. Είναι ο καταλύτης μιας άναρχης κινητικότητας. Δεν αφήνει κανένα περιθώριο για στασιμότητες και ασφάλειες. Από τον πουριτανισμό και τις κάθε λογής καθαρολογίες για την «περίεργη» αφηγηματική δομή, μέχρι τις προσεχτικές επευφημίες για την ανάπτυξη μιας νέας κινηματογραφικής φόρμας στην εν λόγω ταινία, ανιχνεύεται ακριβώς αυτή η αμηχανία- αντίδραση στα πολλαπλά ξεσπάσματα βίας.

Υπάρχει μια αδυναμία στο να μιλήσουμε γι αυτή τη βία χωρίς να μπερδευτούμε σκοντάφτοντας σε περιγραφικές εξηγήσεις. Από την άλλη, όμως, ίσως είναι ένας τρόπος να εξηγήσουμε σε δεύτερο χρόνο τον ηλιθιωδώς κεκαλυμμένο φθόνο όσων νομίζουν πως μπορούν μιλώντας συνθηματολογικά για «μεταμοντέρνες νομιμοποιήσεις του παρόντος» να ψηλαφήσουν έστω και πρωταρχικά τη συνθετότητα ορισμένων σχέσεων. Των σχέσεων της κινηματογραφικής εικόνας με τον ίδιο της τον ρυθμό, της αλληγορίας με την κινηματογραφική ιστορία, του κάδρου με τους εξω- κινηματογραφικούς παράγοντες και τις συνθήκες προβολείς, καθώς και ένα σωρό άλλες που θα ήταν αφελές να θεωρήσουμε πως καταγράφονται απλοϊκά στην περίπτωση ενός σύνθετου γεγονότος, όπως είναι μια κινηματογραφική παραγωγή, που μάλιστα βρίσκεται ακόμη εν εξελίξει στο επίπεδο της προβολής και πρόσληψης της από το κοινό, αλλά και της αποδοχής της ή όχι από θεσμικούς φορείς, όπως τα φεστιβάλ[1], οι κριτικοί κινηματογράφου και άλλοι.

Το σύνθετο και γενικευμένο περιβάλλον επιτήρησης των ηρώων από την αρχή μέχρι και το τέλος δεν αποτελεί σεναριογραφικό ή σκηνοθετικό τερτίπι, αλλά μια απόφαση. Απόφαση που φέρνει δίπλα- δίπλα, στο επίπεδο ενός υποχρεωτικού διαλόγου, ετερόκλητα κείμενα. Από τη λογοτεχνία του Όργουελ και τις αναφορές στο 1984 και στη Φάρμα των ζώων μέχρι την εικόνα ενός κόσμου- φυλακής με πειθαρχίες, κανόνες και θάνατο, το διακύβευμα σχετίζεται περισσότερο με μια πολιτική αποδόμησης των πολιτισμικών σημείων του σύγχρονου δυτικού κόσμου, παρά με την προώθηση ενός υπαρξιακού δράματος.

Στον Αστακό το σμίξιμο των ανθρώπων είναι μέρος μιας αρένας, είναι κομμάτι μιας διαδικασίας κυνηγιού και ανταγωνισμού. Η ατομική επιλογή θα κατέβει από τη σφαίρα των μεταφυσικών της ψευδαισθήσεων και θα υποταχθεί στη λειτουργία ισχυρών μηχανισμών: από τους καθεστωτικούς του ξενοδοχείου των ζώων μέχρι τον ολοκληρωτισμό των επαναστατημένων «μοναχικών» η εξουσία των μηχανισμών προκαλεί στομαχόπονο στους θεατές.

Γιατί στον Αστακό, σε συμφωνία με μια φουκωική παράκληση, η εξουσία, οι μηχανισμοί της και κατά συνέπεια, η βία που παράγουν δεν είναι ηθικολογικό φετίχ. Δεν έρχεται από τα πάνω. Δεν είναι ο Θεός εκείνος που κυριαρχεί. Και ποιος είναι ο Θεός; Ο Θεός πέθανε.

Ο μηχανισμός είναι τα εκατομμύρια εκείνα εξαρτήματα του, που εμμένουν ή αποκόπτονται από τους ιστούς που τα συνδέουν με έναν ορισμένο τρόπο. Ψάχνοντας, όμως, έναν άλλο τρόπο συσχέτισης οι κινηματογραφικοί ήρωες θα ακουμπήσουν τα όρια. Εκεί ακριβώς εντοπίζεται ο κίνδυνος. Θα λοξοδρομήσουν σε άλλους κώδικες. Αυτή η λοξοδρόμηση, είτε επιχειρείται σκηνοθετικά, είτε σεναριογραφικά, είτε ερμηνευτικά, φωνολογικά και κινησιολογικά, είναι η απαρχή της αμηχανίας που παράγει η ταινία.

hitandrun.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια: