Καραντίνα χωρίς κίτρινη σημαία

Tης Μαριαννας Τζιαντζη
Στη Σπιναλόγκα, το μικρό νησί στον κόλπο της Ελούντας, τόπο απομόνωσης των λεπρών από το 1902 έως το 1957, ήταν αφιερωμένοι οι προχθεσινοί «Πρωταγωνιστές» (Mega) του Σταύρου Θεοδωράκη.
Το πιο συναρπαστικό κομμάτι της εκπομπής ήταν οι αφηγήσεις, σε πρώτο πρόσωπο, αυτών που γνώρισαν τη Σπιναλόγκα την εποχή της λειτουργίας της, καθώς και κάποιων χανσενικών που εδώ και δεκαετίες ζουν μόνιμα στο Θεραπευτήριο Χρόνιων Παθήσεων στην Αγία Βαρβάρα. Το άλλο δυνατό κομμάτι ήταν η αυστηρή ομορφιά του κρητικού τοπίου, η εκφραστικότητα των αρχιτεκτονικών ερειπίων (ενετικές οχυρώσεις, μισογκρεμισμένες λίθινες κατοικίες, λιθόστρωτα πνιγμένα στα αγριόχορτα). Φαρμάκι, απομόνωση, απόγνωση, αλλά και δίψα για ζωή.
Για το στίγμα, τη δυσφήμηση μίλησε με πάθος ένας θαλερός κύριος, ο Μανώλης Φουντουλάκης, που έζησε στη Σπιναλόγκα την εποχή που ο ασθενής σχεδόν ταυτιζόταν με τον εγκληματία: «Εχω επαναστατήσει μέσα μου... Ολα τα χρόνια με κυνηγούσε το στίγμα, όμως τώρα έχω πάρει το τουφέκι και το κυνηγάω εγώ, το τουφεκάω!».
Πράγματι, στίγμα ήταν κάποτε η λέπρα, όπως και η φυματίωση, το «χτικιό». Τώρα οι ασθένειες αυτές θεραπεύονται και τα παλιά στίγματα έχουν ξεθυμάνει, όμως σε μια ανασφαλή, φοβισμένη και ανταγωνιστική κοινωνία, νέα στίγματα γεννιούνται και άλλα παλιά εδραιώνονται: ο μετανάστης, ο οροθετικός, ο σεξουαλικά διαφορετικός, ο ψυχικά ασθενής, ο εξαρτημένος από ουσίες, ο πρώην φυλακισμένος. Ταυτόχρονα, εξαπλώνεται το στίγμα της ανεργίας, η αβάστακτη αίσθηση της αποτυχίας, της αχρηστίας. Υπάρχει μεγαλύτερο στίγμα από το να νιώθει κανείς άχρηστος, βάρος της γης, της κοινωνίας, της οικογένειάς του; Τη θέση της φαγωμένης σάρκας παίρνουν οι φαγωμένες ψυχές.
Τα στίγματα, λοιπόν, αλλάζουν, το ίδιο και οι προκαταλήψεις μας. Και η Σπιναλόγκα, που έχει κηρυχθεί προστατευμένο αρχαιολογικό μνημείο, δεν είναι «μια πελώρια σιδερόπετρα στη μέση του πελάγου», όπως την είχε χαρακτηρίσει προπολεμικά ο Θέμος Κορνάρος, και δεν μας τρομάζει πια. Και όχι μόνο δεν μας τρομάζει, αλλά μας γοητεύει, καθώς φέρει το αποτύπωμα της μεγάλης ιστορίας αλλά και των μικρών ιστοριών των ανθρώπων που έζησαν και έλιωσαν εκεί και, ανάμεσά τους, η ιστορία ενός άγνωστου ήρωα, του Επαμεινώνδα Ραμουντάκη στον οποίο αναφέρθηκαν οι «Πρωταγωνιστές», ενός φοιτητή της Νομικής, εξόριστου στο νησί, που αγωνίστηκε για το κοινό καλό των ασθενών.
Ενα μέρος της εκπομπής αφορούσε τα γυρίσματα της σειράς «Το νησί», που βασίζεται στο ομώνυμο μπεστ-σέλερ της Αγγλίδας Βικτόρια Χίσλοπ και θα προβληθεί την επόμενη σεζόν στο Mega -μια διαφήμιση θεμιτή, ιδίως σε εποχές ισχνών αγελάδων για την τηλεοπτική μυθοπλασία.
Η μεγάλη πρόκληση για την έντυπη και την ηλεκτρονική δημοσιογραφία είναι να μιλήσει, με σύγχρονο τρόπο, για τους κοινωνικά και οικονομικά (και όχι απλώς γεωγραφικά) αποκλεισμένους της νέας εποχής, για τις Σπιναλόγκες όπου δεν κυματίζει η κίτρινη σημαία της καραντίνας.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, σήμερα