Α ΜΑΝ HAS ΤΟ DO WHAT ΗΕ HAS ΤΟ DO

Έντυπη Έκδοση Επτά, Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2011
Α ΜΑΝ HAS ΤΟ DO WHAT ΗΕ HAS ΤΟ DO
ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΑΡΑΝΙΤΣΗ

Ο ατυχής Αρης Σπηλιωτόπουλος υπέπεσε στο σφάλμα να προφέρει ΤΡΙΣ τη λέξη «νοοτροπία» ενώπιον του Γιάννη Πρετεντέρη· συγκεκριμένα, την τρίτη φορά, ξεστόμισε ολόκληρη την παρακάτω φράση «[...]μπορώ να συμφωνήσω... [μ' αυτούς που το υποστηρίζουν] ότι είναι απαραίτητη η αλλαγή της νοοτροπίας».

Ακολούθησε το αναμενόμενο ξέσπασμα του ευέξαπτου οικοδεσπότη, όχι εντελώς αταίριαστο με το εισαγγελικό ήθος που απορρέει εθιμικά από τη μεγαλοπρεπή τηλεοπτική πρωτοκαθεδρία, αλλά σίγουρα προσβλητικό.

Για κάποιους ανθρώπους, η τιμή να προσκαλούνται στην Ανατροπή του Γ. Πρετεντέρη, στο Mega, εξακολουθεί, περιέργως, να απέχει από την πλήρη και ολοκληρωμένη ευτυχία, κι έτσι παρασύρονται να ζητούν περισσότερα, φτάνοντας ενίοτε να ερωτοτροπούν με τα όρια της αναίδειας. Τέτοιας τάξεως κρούσμα, η προφανής αχαριστία του βουλευτή της Β' Αθηνών οδήγησε στο ιερόσυλο ολίσθημα για το οποίο μιλάμε και που, επί παραδείγματι, στο πλαίσιο πάντοτε της αγέρωχης πρετεντερικής προεδρίας, οι συμπαριστάμενοι Ανδρέας Λοβέρδος και Μάκης Βορίδης θα απέφευγαν αβίαστα, ο μεν πρώτος χάρη στα γρήγορα ανακλαστικά του, ο δε άλλος επειδή ακριβώς θεωρούσε τα περί νοοτροπίας αυτονόητα και, άρα, προς παράλειψη. Ο Πρετεντέρης, άλλωστε, δεν διάλεγε τους καλεσμένους στο πάνελ του ανοίγοντας στην τύχη τον τηλεφωνικό κατάλογο.

Εν πάση περιπτώσει, η επίμαχη εκπομπή είναι ό,τι πιο επιμορφωτικό αν ενδιαφέρεται κανείς να διαπιστώσει την αδιαπραγμάτευτη βαναυσότητα με την οποία οι αριθμοί εισβάλλουν στη σφαίρα της σύγχρονης σκέψης, δημοσιογραφικής και όχι μόνον, προκειμένου να διώξουν κάθε στοχαστική ή εμπειρική εντύπωση της κατάστασης. Ο διατυμπανιζόμενος και κάπως κωμικός πρετεντερικός φετιχισμός των ποσοστών και των κάθε είδους στατιστικών αποτελεσμάτων, με τους αλλεπάλληλους πίνακες να ανεβοκατεβαίνουν σαν έργα τέχνης σε δημοπρασία και με τον ίδιο τον Γιάννη να ξεναγεί το κοινό του στις πιο αξιοσημείωτες κατά τη γνώμη του ιδιοτροπίες των σφυγμομετρήσεων, ορισμένες εκ των οποίων είναι ομολογουμένως εξωτικές1 -ο φετιχισμός αυτός δεν διαγιγνώσκεται ουσιαστικά παρά σαν μια στεντόρεια έκκληση, προς όλους, να αποφύγουν τη σκέψη ως τέτοια. Η προσπάθεια να αναχθούν οι αριθμοί στη μόνη εγγυημένη, και συνεπώς «έντιμη», προσέγγιση της κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας, τουτέστιν, με σημερινούς όρους, απλώς της (στενά) οικονομικής, είναι εδώ απαλλαγμένη από προσχήματα, σε βαθμό ώστε να υποθέτει κανείς εύλογα ότι τα προσχήματα υποβαθμολογούνται εκ των προτέρων απ' τους μηχανισμούς των παρασκηνίων. Ενα ένα, τα καημένα τα προσχήματα πέφτουν κάτω από τη βάση του 10 και μας αποχαιρετούν ως πολύκλαυστοι παρονομαστές, κάθε άλλο παρά κοινοί πλέον, ενός τύπου δημόσιας ζωής που παρήλθε ανεπιστρεπτί.

Σε πείσμα της υποβολής που ασκεί ο τηλεοπτικός μυστικισμός των ειδημόνων, όλων φορτωμένων με «στοιχεία», η αλήθεια της Ανατροπής δεν είναι κάτι που βεβαιώνεται με τη χρήση κάποιων αντικειμενικών κριτηρίων - η αλήθεια είναι, κυριολεκτικά, οι αριθμοί, ΟΠΟΙΟΙΔΗΠΟΤΕ αριθμοί: η αλήθεια συμπίπτει, για να το πούμε απλά και αλγεβρικά, με οτιδήποτε μπορεί να υποστεί αύξηση, μείωση ή σύγκριση. Το ίδιο το ύφος της ακραίας μεροληψίας που χαρακτηρίζει τη διεύθυνση της επίδικης εκπομπής δείχνει ανάγλυφα το αδιαφιλονίκητο πλεονέκτημα των στατιστικών επί των αντιλήψεων, εφόσον αυτό ενσαρκωθεί. Αν είσαι πρόθυμος να καταλάβεις ότι το 81,3% του 27% των μελών του Ταμείου Εμπόρων ψηφίζει υπέρ της κατάργησης του πανεπιστημιακού ασύλου, καταλαβαίνεις επίσης από την έκφραση ευχαρίστησης στο πρόσωπο του Γιάννη ότι δεν θα αδικηθείς σε τηλεοπτικό χρόνο.

Ετσι ο τελευταίος, στο άκουσμα του όρου «νοοτροπία», έσπευσε να ξιφουλκήσει μ' έναν τρόπο ελάχιστα ιπποτικό ή σαν να δέχτηκε ηλεκτροπληξία, κοκκίνισε ελαφρά, χαλιναγώγησε όπως όπως μια σειρά μυϊκών συσπάσεων αμφίβολης κοσμιότητας και διέκοψε τον καλεσμένο επιπλήττοντάς τον με αυστηρότητα δύστροπου γυμνασιάρχη, τόσο ώστε να αναρωτιέται κανείς για ποιο λόγο το θύμα της επίπληξης αμέλησε μοιρολατρικά να προστατέψει τον εαυτό του. Ασφαλώς, το να είσαι βουλευτής παραμένει η τέχνη του εφικτού, αλλά και πάλι, όταν ακούς τον Πρετεντέρη να ωρύεται: «ΑΚΟΥΣΤΕ ΚΑΤΙ ΓΙΑ ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΤΟ ΚΑΛΑΜΠΟΥΡΙ: ΑΥΤΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΕΡΙ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΥΠΕΚΦΥΓΗ!!!», έχεις ακόμη το δικαίωμα να υπολογίσεις το κόστος μιας αντίδρασης για την τιμή των όπλων. Στο μεταξύ, με το τραπέζι να λικνίζεται στο κύμα αυτής της αμήχανης έντασης, ο Λοβέρδος έμοιαζε όλο και πιο συμπαθής, όλο και πιο μικροκαμωμένος.

Οι τηλεθεατές κρατούσαν τώρα την αναπνοή τους. Πλέον, το ερώτημα που στοίχειωνε τον μολυσμένο ηλεκτρονικό αέρα σ' εκείνο το φθορίζον και απόκοσμο τηλεοπτικό περιβάλλον ήταν το εξής: Θα κατόρθωνε άραγε ο οικοδεσπότης να αντεπεξέλθει σε μια τόσο κυνική υπενθύμιση του γεγονότος ότι το υπό εξέταση ζήτημα αφορούσε ανθρώπινα όντα, επομένως και «νοοτροπίες»; Θα κατόρθωνε να συνέλθει απ' το σοκ τη στιγμή που η λέξη «νοοτροπία» έφερνε πανηγυρικά στην επιφάνεια τη διάσταση του ψυχισμού και των ψυχολογικών εκτιμήσεων και παραδοχών; Αν επρόκειτο έστω για την ψυχολογία της αγοράς, θα μπορούσε να συγχωρεθεί· όμως ο βουλευτής αναφερόταν καταφανώς στα πρωτεία της ψυχολογίας κατά την ανάγνωση της συμπεριφοράς ενός ολόκληρου λαού. Συνειδητοποιώντας ότι η συζήτηση απομακρυνόταν αλματωδώς απ' τις εκκλήσεις για εμπράγματες αποφάσεις κατάργησης δημοσίων οργανισμών, ο Γιάννης παραλίγο να χάσει τον έλεγχο.

Απεναντίας, έδειξε ανεξήγητη ψυχραιμία όταν ο συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος, ο τελευταίος απ' τους προσκεκλημένους της εκπομπής, έκανε λόγο, και πολύ σωστά, για την ελλείπουσα «εθνική αφήγηση», έννοια που -θυμίζω- είναι επίσης διπλά διαγεγραμμένη από το πρετεντερικό λεξιλόγιο, αφ' ενός ως άνευ νοήματος, αφ' ετέρου ως βδελυρό κατάλοιπο της εποχής που οι διανοούμενοι προσυπέγραφαν αόριστες ή αινιγματικές μεταφορές, ικανές να βραχυκυκλώσουν την ομαλή διάδοση του ευαγγελίου των ποσοστιαίων μονάδων. Μολονότι ο Θεοδωρόπουλος αναφέρθηκε δύο φορές στην εθνική αφήγηση, ως προαπαιτούμενο της περιπόθητης σύγκλισης της κοινής γνώμης προς μία δυναμική εξόδου από την κρίση, και μολονότι ήταν φανερό πως η μνεία του ελλείμματος αφήγησης υπονοούσε σαφώς ότι η κρίση ήταν πρωτίστως ιστορική, ηθική και συναισθηματική, ο Γιάννης περιορίστηκε στο να συνοφρυωθεί υπομειδιώντας -ενδεχομένως γιατί είχε ήδη προλάβει να αφαιρέσει αρκετό χρόνο απ' την παρέμβαση του συγγραφέα με το αιτιολογικό παροχής περιθωρίου σε μια δευτερεύουσα διένεξη Σπηλιωτόπουλου και Λοβέρδου η οποία αργούσε δυστυχώς να τελεσιδικήσει.

Ετσι ο Θεοδωρόπουλος απέφυγε άθελά του τον κίνδυνο να βεβηλώσει τα ιερά και τα όσια της Ανατροπής εξηγώντας ποια ακριβώς εθνική αφήγηση είχε κατά νου, ένα τόλμημα που θα εγκυμονούσε άγνωστες συνέπειες, αφού και η παραμικρή σκιαγράφηση της αφήγησης θα ενέπλεκε αναπόφευκτα στην ημερήσια διάταξη τον ψυχικό της υποδοχέα. Οπότε ο Γιάννης θα ήταν με τη σειρά του αναγκασμένος να διακόψει τη ροή των συνειρμών, ρίχνοντας στο προσκήνιο εφεδρικούς πίνακες με ποσοστά -και, άλλωστε, ίσως να μην είχε διαθέσιμους πίνακες εκείνο το βράδυ. Δεν βρίσκεις πάντοτε ποσοστά και δη πρώτης ποιότητας· υπάρχουν μάλιστα νύχτες που ολόκληρη η πιάτσα στενάζει. Πιθανόν οι γκριμάτσες του Γιάννη στο καθημερινό δελτίο της κ. Τρέμη να μην είναι παρά σπασμοί στερητικών συμπτωμάτων από την έλλειψη στατιστικών στοιχείων, καθώς αυτά, τουλάχιστον στο δελτίο, σπανίζουν. Για να μην πούμε και για τη μαρτυρική υποχρέωση να αυξάνεις κάθε φορά τη δόση, ενώ είναι αποδεδειγμένο ότι ο χρήστης ελαφρών στατιστικών στοιχείων καταλήγει στα βαριά - έκτοτε, πρέπει να έχει «άκρη» στην Εθνική Στατιστική Υπηρεσία.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει, εικάζω, όταν ο Γιάννης αναγνωρίζει δάκτυλο του άλφα ή βήτα φορέα πίσω από τις αποδοκιμασίες των πολιτικών· υπενθυμίζω ότι, σε κατάσταση στέρησης, όλα τα ερεθίσματα από τον έξω κόσμο, υλικό και αιθερικό, οξύνονται στο έπακρο, μέχρι διαστρεβλώσεως - φαντασματικές παρουσίες, οσφρητικές παραισθήσεις, ακρόαση εντολών από το επέκεινα, φωνές που υπαγορεύουν λογιστικές μεθόδους άμεσης απεμπλοκής από την κρίση, τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί...

1. Οπως το: «Ποιος απ' τους δύο είναι καταλληλότερος...»· απάντηση: «Κανείς»!

Από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ